Vatandaşlık yasasıyla ilgili merak edilen sorular

Kuzey Makedonya Meclisinin onaylamış olduğu vatandaşlık yasası ile ilgili değişiklikler son günlerde kamuoyunun ilgi odağı haline geldi. Kuzey Makedonya Anayasa Mahkemesi eski başkanı ve hukukçu Salih Murat, konu ile ilgili hem sorulan soruları yanıtlamak hem de yanlış yorum ve anlaşılmaların önüne geçebilmek gayesiyle sosyal medya hesabından yapmış olduğu bir dizi paylaşım ile yasa değişikliklerini detaylı bir şekilde açıkladı.

1992 yılında getirilmiş ve zaman içerisinde de bir çok değişime uğramış olan Kuzey Makedonya Cumhuriyeti Vatandaşlık Kanunu’nda son teklif ile on maddede değişiklik yapıldığını belirten Salih Murat, bu yazı dizisinde de bilhassa göç edenleri ilgilendiren 8. madde hakkında bilgi vermek istediğini ifade etti. Yazısında konu hakkında detaylı bilgi veren Salih Murat, şu bilgileri de paylaştı:

“Söz konusu maddenin birinci fıkrasında (8/1) 2 sayısından sonra 6 sayısı eklenmekte. Bu maddenin ikinci fıkrasında (8/2) yer alan “kendi ülkesi hariç” olmak üzere ibaresi silinmektedir ve göçmenlik tanımı yeniden yapılarak herkesi eşit şekilde kapsamaktadır. Kanuna göre, cinsiyeti, ırkı, ten rengi, ulusu, siyasi ve dini inancı, mülkiyeti ve sosyal durumu ne olursa olsun, Kuzey Makedonya Cumhuriyeti’nden başka bir ülkeye göç etmiş olan Kuzey Makedonya Cumhuriyeti’nin eski vatandaşı olan kişiler göçmen sıfatı taşımaktadır.”

Kuzey Makedonya Cumhuriyeti’nden bir göçmen ve birincisi kan bağından oluşan hısımlık kişi, 7. maddenin 1. fıkrasının 2. 6. ve 10. bentlerindeki koşullarını taşımasa bile, vatandaşlığa başvurarak Kuzey Makedonya Cumhuriyeti vatandaşlığını kazanabilir.

Değişikliğe uğrayan Vatandaşlık kanununun 8. maddesi ikinci fıkrasının “kendi ülkesi hariç olmak üzere” ibaresi için, Anayasa’ya uygun olmadığı gerekçesiyle Anayasa Mahkemesi’ne iki defa iptal davası açılmıştır. 2004 yılında açılmış olan birinci iptal davasında mahkeme, 23.11.2005 tarihli U.br.42/2004 no. kararı ile, üstün bir oy çokluğuyla iptal dava dilekçesinin reddine ve maddenin Anayasaya uygun olduğuna karar vermiştir. Daha sonra üyeliğim döneminde Anayasa Mahkemesi 02.07.2014 yılında U.br.70/2013 no. kararı ile, çok az bir çoğunlukla yeniden iptal dava dilekçesinin reddine ve maddenin Anayasaya uygun olduğu kararını almıştır. Şahsım söz konusu dosya için hayır oyu kullanmakla kalmayıp tarihe ışık tutması için muhalif şerh kararı hakkımı kullandım ve yazılı bir şekilde mahkemeye sundum.

Vatandaşlık yasasının 8. maddesinin 1. fıkrasında başvuru hakkına göçmen veya göç eden kişi ve onun birinci derece kan bağı hısımlılığına sahip olan kişiler (göçmenin kendisi, ana babası, eşi ve evlatları) muhacir sıfatıyla Makedonya vatandaşlığına başvurma hakkına sahiptirler. Yasa 1945 yılından bu yana K. Makedonya (Sosyalist) Cumhuriyeti vatandaşı olarak göç edenleri kapsamaktadır.

Makedonya Vatandaşlık Yasası’na göre vatandaşlık kazanma türleri: 1. Doğumla kazanılan vatandaşlık: -Soy bağı -Doğum yeri 2. Sonradan kazanılan vatandaşlık – Başvuru tarihinden geriye doğru Makedonya’da kesintisiz yedi yıl ikamet etmek – göçmenlik şartlarından dolayı yeniden Makedonya vatandaşlık kazanılması – Makedonya vatandaşlığının evlenme yoluyla kazanılması – Makedonya vatandaşlığının evlat edinilme ile kazanılması – Makedonya vatandaşlığının istisnai haller ile kazanılması gibi durumlardır.

Dolayısıyla Makedonya Cumhuriyeti’nden bir göçmen ve birinci kan bağından oluşan yakını, 7. maddenin 1. fıkrasının 2. 6. ve 10. bentlerindeki koşulları taşımasa bile, vatandaşlığa başvurarak Makedonya Cumhuriyeti vatandaşlığını kazanabilir. 7. maddenin 1. fıkrasının 2. 6. ve 10. bentlerinin içeriği, yani buna göre istenmeyen şartlar: 2. Vatandaşlık talebinin sunulmasına kadar en az sekiz yıl boyunca Makedonya Cumhuriyeti topraklarında yasal ve kalıcı olarak yaşamak; 6. Makedonca diline kolayca anlaşılabilecek ölçüde hakim olmak; 10. Mevcut vatandaşlığından feragat etmek veya Makedonya Cumhuriyeti vatandaşı olarak kabul edilmesi halinde bunu alacağını kanıtlamak, şartları istenmemektedir.

Yasanın 8. maddesinin 1. ve 2. fıkrası doğrultusunda başvurma hakkına sahip olan kişiler Vatandaşlık Kanunu’nun 7. maddesinde yer alan şartları doldurarak başvuru yapabilir. Maddenin içeriği: 1) Kuzey Makedonya Cumhuriyeti vatandaşlığı için şahsen/bizzat başvuruda bulunan bir yabancı, aşağıdaki koşulları yerine getirmesi halinde vatandaşlığa kabul yoluyla Kuzey Makedonya Cumhuriyeti vatandaşlığı kazanabilir: 2) 18 yaşını doldurmuş olmak; 3) Kanunla belirlenen koşullarda konut (еv, dair ve bşk.) maddi ve sosyal güvenliği sağlayacak miktarda sürekli geçim kaynağı sağlamış olmak; 4) Kuzey Makedonya Cumhuriyeti’nde ve vatandaşı olduğu ülkede resen yargılandığı eylemler için nihai mahkeme kararı ile en az bir yıl cezaya çarptırılmamış olması ve bu suç Kuzey Makedonya Cumhuriyeti’nde ceza hükmü taşıyan suçlar kapsamına giren suç işlememiş olması. 5) Kuzey Makedonya Cumhuriyeti’nde ve vatandaşı olduğu ülkede mevcut cezai yargılama sürecinin olmaması. 7) Kuzey Makedonya Cumhuriyeti’nde tedbir olarak ikamet yasağı bulunmaması. 8) Kuzey Makedonya vatandaşı olarak kabul edilmesi durumunda Kuzey Makedonya Cumhuriyeti’nin güvenliğini ve savunmasını tehlikeye atmaması; 9) Kuzey Makedonya Cumhuriyeti’nin sadık bir vatandaşı olacağına dair yemini imzalaması.

Kanunun 21. maddesi 1. fıkrasının 7. maddenin 1. fıkrası doğrultusunda başvuruda bulunacak kişi şahsen/bizzat başvuruyu ikamet ettiği yere göre İçişleri Bakanlığına veya yurtdışında yaşıyorsa Kuzey Makedonya Cumhuriyeti’nin diplomatik-konsolosluk temsilcileri üzerinden gerçekleştirilebilir.” şeklinde detaylı bilgiler içeren yazısını yayınladı.